Vuile apen, wilde leeuwen, monsterlijke centauren en angsthazen

Ten tijde van de middeleeuwen heerste er een zekere angst voor bepaalde dieren. Geworteld in het geloof dat opgegeten door een roofdier, zoals een beer of wolf, gelijk stond aan de dood zonder mogelijkheid tot verlossing. Beter gezegd, voor eeuwig branden in de hel. In de klassieke oudheid werden mens en dier als gelijken beschouwd, deze heidense gedachte werd al snel verworpen door het christendom. Dieren werden over het algemeen als zielloos en redeloos beschouwd. Dit neemt echter niet weg dat dieren overal in het christendom en de middeleeuwse kunst opduiken: verstopt in de randillustraties van boeken, aan de onderkant van koorstoelen, in kerkportalen, op vloeren, in spelden van pelgrims en ga zo maar door.

Wat die dieren dan in de middeleeuwse kunst te zoeken hebben is lang niet altijd even duidelijk. Veel dieren staan symbool voor eigenschappen, eigenschappen die we de dag van vandaag nog steeds gebruiken, bijvoorbeeld: ‘vies varken’ wat je naar je broertje schreeuwt wanneer hij luidkeels boert of – ‘geil konijn’…

Het christendom plakte met genoegen een didactische, theologische of moralistische betekenis of verhaal aan dieren. Veel dierenverhalen werden gejat uit de ‘heidense oudheid’, opgeleukt met theologische verzinselen om de mens te behoeden voor de Duivel en dichter bij de Heer te brengen. De bedoeling was in ieder geval om de mens via deze dieren ‘te leren’, over het christendom, deugden en ondeugden. Zo fungeerden bijvoorbeeld beeldhouwwerken, portalen en kapitelen, als een soort ‘strip’. Het gewone volk kon namelijk amper lezen noch schrijven. Het christendom trachtte de mens naar ‘het goede pad’ te leiden. Ondertussen wordt het christendom in haar eigen kerk belachelijk gemaakt en bespot. Aan de onderkant van koorstoelen zijn vaak houtsnijwerken te vinden met een satirische boodschap die kritiek leveren op de het christendom en de huidige maatschappij. Ook zijn er opvallend veel lelijke monsters, draken, fabeldieren en demonen te vinden in kerkelijke gebouwen. Deze wezens werden ‘babuini’ genoemd, dit woord leeft nog altijd voort in het Engelse woord ‘baboon’.

Vandaag de dag zijn er nog steeds kunstenaars die zich bezig houden met de symboliek van dieren. De kans dat dieren in de hedendaagse kunst ons dichter bij God moeten brengen is aanvankelijk een stuk kleiner dan in de middeleeuwen. Het dier is met de tijd van nu meegegroeid. In de middeleeuwen was het lang niet altijd duidelijk wat het dier betekende of symboliseerde. Hetzelfde geldt voor de hedendaagse kunst waar de betekenissen nog verder uiteenlopen. Lees het volledige onderzoek >>>>>>>>hier<<<<<<